JÓZEF WIŁKOMIRSKI (1926–2020)
Patron Filharmonii Sudeckiej
,,Po pierwsze, przedstawię się, że nie jestem żadnym profesorem. Wprawdzie ileś tam lat uczyłem, ale tytułu profesorskiego nie mam. Jeżeli już pani musi mnie tytułować, to może pani mnie tytułować na przykład „panie dyrektorze”, ponieważ jestem dyrektorem honorowym, a zwykłym dyrektorem byłem czterdzieści dwa lata – chyba rekord Polski – w dodatku tylko w dwóch instytucjach. […] Moje imię i nazwisko Józef Wiłkomirski. Ile mam lat, to już lepiej nie mówić, bo urodziłem się w roku 1926”
Fragment rozmowy Krystyny Cedro-Ceremużyńskiej z Józefem Wiłkomirskim
Józef Wiłkomirski – dyrygent, kompozytor, wiolonczelista, popularyzator kultury, pisarz i publicysta. Urodził się 15 maja 1926 r. w Kaliszu w rodzinie z bogatymi tradycjami muzycznymi. Jego ojciec – Alfred wykładał w konserwatorium w Warszawie, Łodzi i Lublinie, przyrodnie rodzeństwo – Maria i Kazimierz byli znanymi muzykami i aktywnymi uczestnikami życia muzycznego w Polsce, a rodzona siostra Wanda zyskała jako skrzypaczka międzynarodową sławę. W dzieciństwie J. Wiłkomirski uczył się gry na wiolonczeli.
Podczas wojny był żołnierzem Armii Krajowej. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. W ciągu kolejnych lat pozostawał aktywnym uczestnikiem życia kulturalnego i społecznego, świadkiem i bacznym obserwatorem najważniejszych wydarzeń w powojennej Polsce.
Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczął się kolejny ważny etap jego życia. Studia dyrygenckie i instrumentalne odbył w PWSM w Łodzi (Z. Górzyński, W. Ormicki), potem w Warszawie. Jako instrumentalista-wiolonczelista należał do Orkiestry Państwowej Filharmonii w Łodzi i orkiestry operowej w Warszawie.
Był dyrygentem Filharmonii w Krakowie (1950-1951), Poznaniu (1954-1957), dyrektorem artystycznym i dyrygentem Filharmonii w Szczecinie (1957-1971). W 1978 r. utworzył Filharmonię w Wałbrzychu, której funkcję dyrektora i kierownika artystycznego sprawował do września 2005 r.
Prowadził ożywioną działalność artystyczną. Wykonał ponad 1600 koncertów, w 26 krajach Europy, Azji i Ameryki. Był także kompozytorem: napisał wiele dzieł – wykonywanych później na całym świecie. Część tego dorobku stanowią kompozycje o charakterze edukacyjnym – przeznaczone dla dzieci i młodzieży. Ten kierunek był mu szczególnie bliski. Wiele kompozycji i baśni muzycznych zaopatrywał własnymi tekstami. Umiejętności literackie pozwoliły również na napisanie ponad trzystu artykułów i felietonów o tematach nie tylko muzycznych. Zajmował się także popularyzacją muzyki w środkach masowego przekazu – (przygotował ok. 400 audycji).
Zmarł 1 sierpnia 2020 r. w 76. rocznicę Powstania Warszawskiego w którym sam – o czym wspominano wcześniej – brał udział. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Uchwałą nr XXIII/558/20 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z 29.10.2020 Józef Wiłkomirski został ogłoszony Patronem Filharmonii Sudeckiej w Wałbrzychu.
WAŻNIEJSZE KOMPOZYCJE:
• Trzy szkice na harfę solo (1962)
• Trzy miniatury na flet i fortepian (1965)
• Q 65 na kwartet smyczkowy (1965)
• Improwizacja nr 1 na skrzypce i fortepian (1967)
• Sonata na wiolonczelę solo (1967)
• Kwintet dęty (1968)
• Trzy utwory na orkiestrę kameralną (1968)
• Pieśń żony wojownika na żeński głos recytujący i orkiestrę symfoniczną (1968)
• Lokomotywa na chór chłopięcy (1969)
• Koncert na harfę i orkiestrę kameralną (1969)
• Preludium „Czarnowłosa” na harfę (1969)
• Przygoda Kacperka, baśń symfoniczna na męski głos recytujący i orkiestrę symfoniczną (1969)
• Pięć preludiów na fortepian solo (1969)
• Sinfonietta nr 1 na orkiestrę (1969)
• Taniec na orkiestrę kameralną (1969)
• Toccata na dwa fortepiany (1969)
• Trzy utwory na orkiestrę smyczkową (1970)
• Uwertura koncertowa na orkiestrę (1970)
• Taniec polski na skrzypce i fortepian (1970)
• Stela 70 na orkiestrę symfoniczną (1970)
• Sinfonietta nr 2 na orkiestrę (1970)
• Nonet (1970)
• Concerto breve na smyczki (1970)
• Mała suita na wiolonczelę solo (1970)
• Marsz triumfalny na orkiestrę (1970)
• Miniaturowy temat z wariacjami na obój i fortepian (1970)
• Pan Tralaliński na chór dziecięcy (1970)
• Pieśń o szczecińskim kwietniu na chór mieszany i orkiestrę (1970)
• Pieśń rycerzy Bolesława Krzywoustego na chór mieszany i orkiestrę (1971)
• Pieśń walczącej Irlandii na orkiestrę (1971)
• Aria na skrzypce i fortepian (1971)
• Dwie piosenki na chór dziecięcy (1971)
• Preludium nr 2 „Świt w lesie” na harfę (1971)
• Ptasie radio na chór dziecięcy (1971)
• Zamek Królewski w Warszawie, suita na orkiestrę symfoniczną (1971)
• Sonata na skrzypce i fortepian (1971)
• Sonatina na flet i fortepian (1971)
• Sonata na wiolonczelę i fortepian (1971)
• Trio fortepianowe (1971)
• Baśń o królewiczu Jasnym, balet-pantomima (1972)
• E=mc na chór mieszany (1972)
• Koncert na cztery harfy (1972)
• Suita taneczna na kwartet perkusyjny (1972)
• Sonata na kontrabas i fortepian (1972)
• Suita na fortepian i małą orkiestrę (1973)
• Dwie miniatury perskie na harfę, flet i perkusję (1973)
• Dziecięcy świat, 15 łatwych utworów dla dzieci (1973)
• Bąk i konik polny na fortepian (1973)
• Concertino na fortepian i orkiestrę (1973)
• Cztery łatwe utwory na wiolonczelę i fortepian (1973)
• Groteska na ksylofon i fortepian (1973)
• Koncert na orkiestrę (1973)
• Na łące na fortepian (1973)
• Poemat żałobny na orkiestrę symfoniczną (1973)
• Siedem róż z Szyrazu na harfę (1973)
• Pięć pieśni na sopran i fortepian (1974)
• Łatwa suita na dwie altówki (1974)
• Concertino na wiolonczelę i orkiestrę (1974)
• Cztery pieśni na sopran i fortepian (1974)
• Pieśń o fladze na recytatora, chór mieszany i orkiestrę (1974)
• Sonatina na perkusję i fortepian (1974)
• Trzy pieśni Zaratusztry na harfę, flet i perkusję (1974)
• Trzy miniatury na cztery harfy (1974)
• Temat z wariacjami na klarnet i fortepian (1975)
• Sonata na skrzypce solo (1975)
• Suita kubańska na skrzypce i harfę (1975)
• Sonata na altówkę i fortepian (1975)
• Dos Rios na orkiestrę (1975)
• Kwartet na instrumenty dęte blaszane (1975)
• Kwartet smyczkowy (1975)
• Pieśni miłosne [wersja I] na sopran i fortepian (1975)
• Pieśni miłosne [wersja II] na sopran i orkiestrę (1976)
• Wrześniowy alarm na sopran, baryton, recytatora, chór i orkiestrę (1976)
• Elementy na orkiestrę symfoniczną (1977)
• Isia i kosmoskrzaty, baśń symfoniczna na głos recytujący i orkiestrę symfoniczną (1993)
• Obsesja na orkiestrę symfoniczną (1997)
• Oberek na orkiestrę symfoniczną (2001)
• Suita koncertowa na marimbę i orkiestrę kameralną (2005)
Na podstawie:
Wiłkomirski Józef, Minęło 10 lat…2007-2016. W 90. rocznicę urodzin, Wałbrzych 2016.
Wiłkomirski Józef, Lata 1926–2006. Wspomnienia nie tylko muzyczne, t. II, Wałbrzych 2009.
Chodkowski A. (red.), Encyklopedia muzyki, Warszawa 1995.
https://culture.pl/pl/tworca/jozef-wilkomirski (dostęp: 28.08.2024)
https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/jozef-wilkomirski,3220.html (dostęp: 28.08.2024)
