Stradivarius – arcydzieło lutnictwa

6.06.2025, piątek, godz. 19:00
Wałbrzych, Filharmonia Sudecka
Stradivarius – arcydzieło lutnictwa

Wykonawcy:
Alexander Humala – dyrygent
Janusz Wawrowski – skrzypce
Ostap Slobodianuk – skrzypce
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Sudeckiej

Program:
Pablo de Sarasate – Introdukcja i Tarantela op. 43    (7’)
Grażyna Bacewicz – Koncert skrzypcowy nr 2    (20’)
Wolfgang Amadeusz Mozart – Symfonia g-moll nr 40 „Wielka” KV 550

Czas trwania: 70 minut
Ceny biletów: 60 / 40 zł

O koncercie

„Wiemy, że korniki to plaga. Wszystko, co z drzewa, przed tą plagą drży. A więc i stare, zmęczone życiem, ale pełne chwały instrumenty muzyczne […]. Ze smutkiem należy stwierdzić, że w historii lutnictwa światowego znane są wypadki odbierania życia pięknym skrzypcom, altówce czy wiolonczeli przez korniki. Nadszedł jednak czas odwetu. Lutnicy odkryli bowiem, że wystarczy na zagrożonym instrumencie tylko zagrać, czyli wprowadzić jego deski w drżenie, żeby korniki ginęły”. Tak ratowanie instrumentów smyczkowych – co prawda w muzeach – opisywała Grażyna Bacewicz (1909-1969), jedna z najwybitniejszych kompozytorek-skrzypaczek XX w. Czy rzeczywiście warto tak dbać o kawałek drewna i parę strun? Warto! Dlaczego? Bo są to instrumenty wyjątkowe. Tutaj, całą uwagę poświęcimy skrzypcom, nie ujmując nic ich „braciom i siostrom”. Słabość do nich okazywali najwięksi kompozytorzy, wirtuozi pociągnięciami smyczka niczym pędzlem na płótnie malowali obrazy swoich myśli i interpretacji. Dobrze, że na „drodze” ewolucji skrzypiec stanął Antonio Stradivari (1643–1737). Do dziś na temat wyjątkowego brzmienia jego instrumentów toczone są spory. Może była to zasługa drewna leżakowanego na słonych wodach laguny? Może to specjalna mieszanka lakieru i pigmentu, jakimi pokrywał skrzypce? Może to jeszcze inny sekret, który słynny włoski lutnik zabrał ze sobą do grobu? Jedno jest pewne: jego instrumenty to dziś arcydzieła lutnictwa, które cieszą wzrok i zachwycają swym brzmieniem. Od zawsze posiadaczami „stradivariusów” byli wybitni wirtuozi, jak np. Henryk Wieniawski. Obecnie to głównie „uciszone” dzieła sztuki, które cieszą jedynie wzrok, jednak „aktywni” właściciele wciąż wykorzystują je do prezentowania swojego kunsztu. Jednym z nich jest Janusz Wawrowski, w którego wykonaniu usłyszymy Koncert skrzypcowy nr 2 wspomnianej Bacewicz.

Wcześniej, również w towarzystwie skrzypiec, usłyszymy utwór, który skłania się ku…medycynie alternatywnej. Tarantella to bowiem włoski taniec ludowy, który wykonywały osoby cierpiące na tarantyzm, jaki, według powszechnego przekonania, wywoływało ugryzienie tarantuli. Dzisiaj, kompozycja napisana w 1899 r. przez Pablo de Sarasate cieszy się dużą popularnością i – może już nie w charakterze „prozdrowotnym” – jest wciąż chętnie wykonywaną na całym świecie.

Opanowanie do perfekcji pociągnięć smyczka uwalniających piękne melodie wymaga lat ćwiczeń. Obok nauczycieli – mentorów przyszłych wirtuozów, ważną rolę odgrywają podręczniki do nauki gry. Wśród tych, będących źródłem obecnej wiedzy, jest książka Leopolda Mozarta – ojca Wolfganga. Symfonia jego utalentowanego syna zamknie „skrzypcowy” wieczór. W ich czasach forma ta nie była jednak traktowana jako moment kulminacyjny koncertów, a wręcz jako uciszająca dopiero słuchaczy uwertura. Dopiero Haydn rozpoczął swoimi dziełami proces ich kształtowania i doskonalenia. W tym duchu już w wieku 8 lat swoje pierwsze Symfonie zaczął komponować wspomniany Wolfgang Amadeusz Mozart (1756-1791), rozwijając każdą kolejną. Kilka z nich wyłamuje się z zasad ogólnie panującego wówczas stylu – posiada własne, charakterystyczne rysy, zwiastujące zmiany, jakie miały nastąpić później, w twórczości Beethovena. Symfonia D-dur „Praska” jest właśnie jedną z tych kompozycji. Napisana została w 1786 r. podczas pobytu w Pradze i tam po raz pierwszy wykonana, 19 stycznia 1787 r. przed wymagającą czeską publicznością.

Jakub Karmelita